काठमाडौँ / जोन्टा क्लब काठमाडौँले २५ नोभेम्बरदेखि १० डिसेम्बरसम्म दुवै औपचारिक र अनौपचारिक क्षेत्रमा काम गर्ने महिलामा हुने हिंसा अन्त्य गर्न जनचेतना जगाउने अभियान शुरू गरेको छ ।
लिङ्गमा आधारित हिंसा २०२० विरुद्ध १६ दिने सक्रियताका मनाउदैं जोन्टाले नेपाल चेम्बर अफ कमर्स एन्ड इंडस्ट्रीज (एफएनसीसीआई), अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठन (आईएलओ), माइग्रेसनका लागि अन्तर्राष्ट्रिय सङ्गठन (आईओएम) र पौराखी नेपाल, कुमारी बैंक लिमिटेड र रोयल थाई दूतावास नेपालको सहकार्यमा सो अभियान शुरु गरेको हो ।
यस अभियानको नारा “अरेंज अफ द वल्र्डः फन्ड, रेस्पोन्ड, प्रिभेन्ट र कन्ट्रोल” “हिंसा र उत्पीडनबाट मुक्त कार्यको विश्वः एक अधिकार र एक दायित्व” रहेको छ ।
नोभेम्बर २७, २०२० मा भर्चुअल प्यानल सेशन आयोजना गरिएको थियो । सेशनका लागि प्रशिद्ध प्यानलिस्टहरू आया मत्सुरा, दक्षिण एशियाका लागि लिंग विशेषज्ञ आईएलओ डेसेन्ट वर्क टेक्निकल सपोर्ट टीम (डीडब्लूटी), हंस राम पाण्डे, वरिष्ठ विशेषज्ञ, एफएनसीसीआई, श्रृजना राणा, अध्यक्ष, होटल एसोसिएशन अफ नेपाल (एचएएन), भुवन दाहाल, अध्यक्ष, नेपाल बैंकर्स संघ (एनबीए) र डा.लोचन कार्की, अध्यक्ष, नेपाल मेडिकल एसोसिएशन (एनएमए) रहेका थिए ।
सेशनको सञ्चालन साउथ एशियन इन्सिटिटियूट अफ म्यानेजमेन्ट, इन्डिपेन्डेन्ट कन्सलटेन्ट एण्ड हेड अफ क्यापासीटी बिल्डिङ शेलकी द्युती बरालले गरेकी थिइन् ।
आईएलओकी आया मत्सुराले आईएलओको कन्भेन्सन नं. १९० र सिफारिस नं. २०६— लिङ्गमा आधारित हिंसा सहित हिंसा र उत्पीडनबाट मुक्त कार्यको संसारमा सबैको अधिकारलाई हाइलाइट गरिन् ।
उनले कामको संसारमा हिंसा र उत्पीडन कसरी हटाउन सकिन्छ भनेर बताइन र सी १९० अनुमोदन गर्न नेपाल सरकारको ध्यानाकर्षण तथा कार्यान्वित गर्नका लागि अनुरोध गरिन् ।
उनले आईएलओले साझेदारहरुलाई कार्यस्थलमा हुने यौन दुर्व्यवहारको उन्मूलन सुनिश्चित गर्नका लागि नीति, सहयोगी सामग्री र तालिम सञ्चालन गर्न सहयोग पु-याउने प्रतिबद्धता व्यक्त गरिन् ।
हंस राम पाण्डे (एफएनसीसीआई) ले नेपाल सरकारको कार्यस्थलमा यौन उत्पीडन रोकथाम ऐन, २०१५ को बारेमा प्रकाश पारे र यो ऐनले कार्यस्थलमा हुने यौनजन्य दुव्र्यवहार सम्बोधन गर्ने बताए ।
यसले कोही पनि कार्यस्थलमा यौन उत्पीडनको शिकार हुन नपरोस्, र त्यसको परिभाषा, स्कोप, कार्यान्वयन र उपचारको उपायहरू प्रदान गर्दछ ।
उनले यस ऐनले कसैलाई पनि देशको प्रचलित कानून बमोजिम कुनै कानुनी उपचार लिन निषेध गर्दैन भन्ने बारे बताए ।
एक व्यक्ति अपराधीको विरुद्ध सम्बन्धित जिल्ला अदालतमा सिधा मुद्दा लिन सक्दछ । उनले थपे, अब कर्मचारीको सुरक्षाका लागि कम्पनीका नीति कार्यान्वयन गर्ने जिम्मेवारी रोजगारदाताहरूको हो ।
पाण्डेले कुनै पनि यौनजन्य दुव्र्यवहारको बारेमा एफएनसीसीलाई रिपोर्ट गरेमा पीडितलाई न्याय दिलाउन आवश्यक सहयोग पु¥याउने प्रतिबद्धता व्यक्त गरे ।
ह्यानकी अध्यक्ष श्रृजना राणाले भनिन्, धेरै होटलहरूको कार्यस्थलमा यौन उत्पीडन सम्बोधन गर्नका लागि दिशा निर्देशन र मानक अपरेटिंग प्रोसिजर (एसओपी) छन् ।
उनले नियमित रूपमा यी एसओपीहरू र प्रोटोकलहरू, ट्रेन र अभिमुखी कर्मचारी विशेष गरी यी प्रोटोकलहरूमा अपडेट गर्ने आवश्यकतामा जोड दिइन् ।
उनले थपिन्, कार्यस्थललाई सुरक्षित बनाउनुका साथै भर्ती प्रक्रियाको क्रममा उचित सन्दर्भ जाँच र अभिमुखीकरण हुनुपर्दछ, साझेदार र आपूर्तिकर्तालाई अभिमुखीकरण प्रदान गर्नुपर्दछ र उनीहरूलाई शून्य सहिष्णुताका लागि प्रतिबद्ध गर्न प्रोत्साहित गर्नु भनेको हिंसा र उत्पीडन बाट कामको संसार स्वतन्त्र छ भन्ने कुरा सुनिश्चित गर्ने तरिकाहरू हुन् ।
उनको परिप्रेक्षमा र आतिथ्य क्षेत्रको अनुभवहरूलाई लिएर, राणाले १)प्रत्येकले भर्ती प्रक्रियाको क्रममा यौन उत्पीडन रोकथामको प्रशिक्षण प्राप्त गर्ने कुरा सुनिश्चित गर्न, २) पर्यटन क्षेत्रमा खुला ढोका नीतिहरू निर्माण गर्न प्रोत्साहित गर्ने र ३)अन्तरक्रियाको लागि र समग्र दृष्टिकोण र अन्य पार्टनरहरू जस्तै नेपाल पर्यटन बोर्ड (एनटीबी) सँग काम गर्ने ठाउँमा जागरूकता जगाउन र यौन उत्पीडनको बिरूद्ध कारबाही गर्न प्रतिबद्धता जनाएकी छिन् ।
बैंकर्स एसोसिएसन नेपालका अध्यक्ष भुवन दाहालले भने, बैंकिङ्ग क्षेत्रमा कार्यरत कुल मध्ये ३७ प्रतिशत महिला छन् ।
यस क्षेत्रमा लामो अनुभवको आधारमा उनले यौन उत्पीडनको उन्मूलन सुनिश्चित गर्न वरिष्ठ व्यवस्थापकले एउटा उदाहरण बसाल्नु पर्छ र नीति बनाउनुका साथै कार्यस्थलमा हुने यौनजन्य दुव्र्यवहार रोक्नको लागि नीतिहरू कडाईका साथ लागू गर्नुपर्दछ भन्ने बताए ।
उनले अझ थपे, महिला विरुद्ध हुने उत्पीडन सम्बन्धी कुनै पनि मुद्दालाई गम्भीरताका साथ लिनु पर्छ र तुरुन्तै सम्बोधन गर्नु पर्छ ।
एनएमएका अध्यक्ष डा. लोचन कार्कीले विशेष गरी यस कोभिडको समयमा अग्रपंतिका कामदारहरूको अनुभवबारे बताए ।
उनले नेपालमा स्वास्थ्यकर्मीहरु बीच यौनसम्बन्धको बारेमा जानकारी संकलन गर्नका लागि सूचना संकलन गर्न जरुरी भएको बताए ।
कार्यस्थलमा हुने दव्र्यवहारको अर्थ के हो भन्ने सम्बन्धमा स्वास्थ्यकर्मीहरूमा चेतनाको स्तरलगायत स्वास्थ्य क्षेत्रमा यौनजन्य दुव्र्यवहारको व्यापकताका बारे अझ बढी बुझ्नको लागि अनुसन्धान गर्न उनी प्रतिबद्ध छ । यसबाहेक, स्वास्थ्यकर्मीहरूको लागि कार्यस्थललाई सुरक्षित बनाउनका लागि कदम चाल्न पनि उनी प्रतिबद्ध छन् ।
द्युति बरालले सबै प्यानलिस्टहरूलाई चाखलाग्दो, विचारशील प्रश्नहरूका साथ संलग्न गरेर सेशनलाई रोचक बनाइन ।
श्रोताहरूले एउटा महत्वपूर्ण प्रश्न राखेः “कार्यस्थल उत्पीडनको मुद्दा किन रिपोर्ट गरिएको छैन ?” यसका लागि प्यानलिस्टहरूले सामाजिक सांस्कृतिक मुद्दा, जागिर गुमाउने डर, कलंकित हुन्छु भन्ने कुरालाई उनीहरूले यस मुद्दालाई खुला रूपमा सम्बोधन गर्न बाध्य पार्ने तर्क गरेका थिए ।
प्यानलिस्टहरूले मनोवैज्ञानिक-सामाजिक परामर्शको सुविधा, र सङ्गठनमा एक महिला सल्लाहकार हुनुपर्ने, र एफएनसीसीआई मा एक सहयोगी डेस्क राख्न, र रिपोटिङलाई प्रोत्साहित गर्न सहयोग भूमिका खेल्दै एनएमएले रिपोर्ट यस्ता मुद्दा रिपोर्ट गर्न सुझाव दिए ।
सेशनमा उपस्थित ७० भन्दा बढी आमन्त्रित तथा सहभागीहरू औपचारिक क्षेत्रका कर्पोरेट हाउसहरू, बैंकिङ्ग, होटल, मेडिकल आदि क्षेत्रहरूका अधिकारीहरू र प्रतिनिधिहरूः द्विपक्षीय संगठनहरूः गैरसरकारी संस्थाहरू र सञ्चारकर्मीहरू रहेका थिए ।
सहभागीहरूले भने, “यो एक अत्यधिक जानकारीमूलक र अन्तरक्रियात्मक सेशन थियो जुन सबै कार्यक्षेत्रमा व्याप्त विषयहरूमा छलफल गर्दछ ।”
सन् १९१९ मा स्थापित जोन्टा इन्टरनेशनल पेशेवरहरू को एक अग्रणी विश्वव्यापी संगठन हो, जो सेवा र वकालत मार्फत महिला विश्वव्यापी सशक्तीकरणमा लागि परेको छ ।
यसले यस्तो विश्वको कल्पना गरेको छ जहाँ महिलाको अधिकारलाई मानव अधिकारका रूपमा मान्यता दिइनेछ र हरेक महिला आफ्नो पूर्ण सम्भावना प्राप्त गर्न सक्षम छन् ।
यस्तो संसारमा महिलाको सबै स्रोतमा पहुँच छ, पुरुषसँग समान आधारमा निर्णय लिने स्थितिमा प्रतिनिधित्व हुन्छ र कुनै पनि महिला हिंसाको डरमा बस्दैनन् ।
जोन्टा इन्टरनेसनलको छाता र दर्शन अन्तर्गत, जोन्टा क्लब काठमाडौं २०१२ मा काठमाडौंमा कानुनी रूपमा दर्ता गरिएको एनजीओको रूपमा स्थापित भएको हो ।
यस क्लबलाई विभिन्न पेशागत पृष्ठभूमिका ५४ जना महिलाले प्रतिनिधित्व गर्दछन्, जसले महिलाको स्थिति प्रगतिका लागि जोन्टामा स्वेच्छाले काम गरिरहेका छन् ।
क्लबको उद्देश्य आर्थिक, शिक्षा, स्वास्थ्य, र युवा र महिला विरुद्ध हुने हिंसामा सम्बन्धित मुद्दा सेवा र वकालत मार्फत सुधार गर्नु हो । नेपाल ६४औं देश हो जुन आधिकारिक रूपमा चार्टर्ड छ ।
