सरकारले विगतमा गरेका कार्यहरुको समिक्षा र वर्तमान स्थितिको अध्ययन गरी भावी कार्यक्रम र कार्यदिशासहितको आय र व्ययको अनुमानित योजना नै बजेट हो। 

आर्थिक वर्ष २०७८/  ७९ का लागि आज जेठ १५ गते सरकारले अध्यादेशमार्फत बजेट प्रस्तुत गर्दै छ । सरकारसँग बहुमत नहुँदा काम चलाउ चुनावी सरकारले अध्यादेश मार्फत बजेट ल्याउन लागेको हो । 

अर्थबिद्हरुको बजेटसम्बन्धी अवधारणा तथा तर्कहरु फरक फरक हुन्छन् । वास्तवमा कुनै पनि मुलुकको सरकारले आगामी वर्षमा के गर्ने कसरी गर्ने  ? कुन कुन क्षेत्रमा गर्ने ? आदि विषयमा आम्दानी र खर्चसहितको विस्तृत विवरण बजेटमा समावेश गरिएको हुन्छ । 

यसकारण सरकारले गत विगतमा गरेको उपलब्धिको समिक्षा गरी वर्तमानमा सरकारको सक्षमताको विश्लेषण गरी भावी कार्यक्रम र कार्यदिशाको विस्तृत विवरण नै सरकारी बजेट हो । यस्तै एक विद्वानले भनेका छन् बजेट सरकारको विस्तृत आर्थिक योजना हो  – पि इ टेलर ।

विश्वमा बजेट प्रणालीको इतिहास भने पुरानो छ । सरकारी बजेटमा जनप्रतिनिधिको नियन्त्रण कायम गर्नुपर्छ । हुनुपर्दछ तर, मुलुकमा यो आर्थिक वर्ष बजेटमाथि जनप्रतिनिधिको नियन्त्रण छैन भन्दा हुन्छ प्रधानमन्त्री केपी ओलीले प्रतिनिधि सभा विघटन गरेर काम चलाउ सरकार बनेपछि बजेट अध्यादेश मार्फत आउादै छ । 

बजेट योजनावद्ध रुपमा खर्च गरिनु पर्छ भन्ने मान्यता सन् १२१५ जुन १५ को ःबनलब ऋबचतब, बेलायती संसदमा पेश भएको बिल अफ राइट्स-१६८९ आदिबाट आएको हो । संसदमा आय र व्यय अनुमान तर्जुमा गरी पेश गर्ने कार्य सर्वप्रथम बेलायती अर्थमन्त्री रवर्ट वालपोल- १७३३ मा गरेको हुँदा त्यसै समयदेखि सरकारको वार्षिक आय र व्ययको अनुमानलाई बजेट भन्न थालियो ।

 सामान्य अर्थमा बजेट भनेको आय र व्ययको दस्तावेज हो । यसले आम्दानी तथा खर्च कति गर्ने भन्ने कुराको निर्धारण गरेको हुन्छ । 
तर, आधुनिक अर्थशास्त्र अनुसार बजेट भनेको संबैधानिक तथा राजनैतिक दस्तावेज हो, जसमा नीति तथा आयव्ययको कुराहरु पनि उल्लेख हुन्छ

 । संविधान र आवधिक योजनालाई बजेटकै माध्यामबाट अन्तिम रुप दिई नतिजा दिने काम सरकारले गरेको हुन्छ । बजेट सर्वसाधरण, चिया पसले रिक्सा चालकदेखि उद्योग व्यवसायी, राजनैतिक दल, राज्य सबैलाई सरोकार भएको विषय हो । सबैले महत्वका साथ सरोका र राख्छ । 

पढ्नुस् केही विद्वानहरुले दिएका बजेट सम्बन्धी परिभाषा 

१. बजेट भनेको विगतका वित्तिय  अनुभवहरुको निचोड, चालु योजनाको बयान र भविष्यमा निश्चित समयका लागि  लागि गरिएको प्रक्षेपणसम्बन्धी  आर्थिक योजना हो । 
डिमक

२. यो कार्यान्वयनको लागि  आवश्यक धनको अनुमानसहित गरिएको कामको एक प्रस्ताववित योजना हो । र 
एल. डी. ह्वाइट 

३. बजेट प्रकृया वस्तुत प्रशासकीय  व्यवस्थापनको  मुटु हो किनकि  थैलीको नियन्त्रण भनेको समन्वयको एक शक्तिशाली हतियार हो 
फिफ्नर

४. बजेट भनेको राष्ट्रिय  नीतिनिर्माणको  एक प्रमुख हतियार हो । 
फेलिक्स निग्रो 

५. व्यक्तिहरुको समुन्नति, वर्गहरुको सम्बन्ध तथा अधिराज्यको ताकतको जरा बजेट  हो । 
ग्लाडस्टोन

६. बजेटको अर्थ निर्दिष्ट अवधिको वित्तिय व्यवस्था हो, जसबाट अवसर  बोध  हुन्छ कि त्यसलाई  अनुमोदनको लागि व्यवस्थापिकामा पेश गरिएको छ । 
बास्टेबल

७. बजेटले खर्च निर्णय  था सहकार्य तथा पछि खर्चको नियन्त्रणको आधारको रुपमा सघाउ पुर्याउँछ ।
ड्यू तथा फ्राइडल्याण्डर 

८. अर्थमन्त्री  बलियो बाकसभित्र  रहेको टोक्ने कुकुर हो । 
प्राचिन भनाई 

९. वार्षिक बजेट  सार्वजनिक खर्चको लागि कानुनी अधिकार हो ।  यो मध्यकालीन खर्च  योजनाको एक  वर्षीय  टुक्रा हो । 

विश्व बैक प्रतिबेदन 

१०. बजेट भनेको  रुपियाँ खर्च  गर्नुपछिको साटो अगाडि चिन्तित हुनु हो । 
अंग्रेजी भनाई

११. बजेट मानिसले आर्जन गर्नमा बगाएको पसिना चुस्ने माध्याम हो । 
अंग्रेजी भनाई 

१२. बजेट केवल अंक  गणितको कार्य होइन 
ग्लाडस्टोन