आखिर तालिबान को हुन् ? यस समूहको बारेमा विस्तृत थाहा पाउनुहोस् 

आखिर तालिबान को हुन् ? यस समूहको बारेमा विस्तृत थाहा पाउनुहोस् 

अर्थ डबली
सोमवार, श्रावण ३२ २०७८
अर्थ डबली
सोमवार, श्रावण ३२ २०७८ (अर्काइभ बाट)
  • आखिर तालिबान को हुन् ? यस समूहको बारेमा विस्तृत थाहा पाउनुहोस् 

    २००१ मा अफगानिस्तानमा अमेरिकी नेतृत्वको सेनाले तालिबानलाई सत्ताबाट हटायो। तर बिस्तारै यो समूहले आफूलाई बलियो बनायो र अब एक पटक फेरी यो लगभग सम्पूर्ण अफगानिस्तान कब्जा गरेको छ।

    images
    images

    झण्डै दुई दशकपछि अमेरिकाले सेप्टेम्बर ११, २०२१ सम्म अफगानिस्तानबाट आफ्ना सबै सेना फिर्ता गर्ने तयारी गरिरहेको छ।

    दोहा सम्झौता

    तालिबानले सन् २०१८ मा अमेरिकासँग वार्ता सुरु गरेको थियो।

    फेब्रुअरी २०२० मा दोहामा दुई पक्षबीच एउटा सम्झौता भएको थियो जहाँ अमेरिकाले अफगानिस्तानबाट आफ्ना सेना फिर्ता गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेको थियो र तालिबानले अमेरिकी सैनिकहरुमाथिको आक्रमण रोक्न सहमति जनाएका थिए।

    सम्झौतामा तालिबानले अल कायदा र अन्य चरमपन्थी संगठनहरुलाई आफ्नो नियन्त्रणमा रहेको क्षेत्रमा प्रवेशमा रोक लगाउन र राष्ट्रिय स्तरको शान्ति वार्तामा संलग्न हुने वाचा गरेको छ।

    तर सम्झौता पछि अर्को बर्ष देखि, तालिबान अफगानिस्तान मा नागरिक र सुरक्षा बलों लाई निशाना बनाउन जारी राखे।

    अब जब अमेरिकी सेना अफगानिस्तान छोड्ने तयारीमा छन्, तालिबानले अफगानिस्तानमा प्रभुत्व जमाएका छन्।

    Afgansthan photo1.JPG

    तालिबान कहिले सुरु भयो ?
    विद्यार्थीहरुलाई पश्तो भाषामा तालिबान भनिन्छ। सोभियत संघ अफगानिस्तानबाट आफ्नो सेना फिर्ता लिइरहेको बेला तालिबान उदय भयो।

    पश्तो आन्दोलन पहिलो धार्मिक मदरसामा उत्पन्न भएको मानिन्छ र साउदी अरबले फण्डिङ गरेको थियो । सुन्नी इस्लामको कट्टरपन्थी विश्वासहरु यस आन्दोलनमा प्रचार गरियो।

    चाँडै तालिवानी अफगानिस्तान र पाकिस्तानको बीच पश्तून क्षेत्रमा शान्ति र सुरक्षा स्थापित गर्न, साथ साथै शरिया कानूनको एक कट्टरपन्थी संस्करण को कार्यान्वयनका लागी आश्वासन दिइरहेका थिए।

    यस समयमा, तालिबानको प्रभाव दक्षिण पश्चिम अफगानिस्तानमा छिटो बढ्यो। सेप्टेम्बर १९९५ मा उनले इरानको सिमानामा रहेको हेरात प्रान्त कब्जा गरे। त्यसको एक वर्षपछि तालिबानले अफगानिस्तानको राजधानी काबुल कब्जा गरेको थियो।

    अफगानिस्तानमा तालिबानको नियन्त्रण 
    उनले त्यतिबेला नै अफगानिस्तानका राष्ट्रपति बुरहानुद्दीन रब्बानीलाई सत्ताबाट हटाए। रब्बानी अफगानिस्तान मुजाहिदीनका संस्थापक सदस्यहरु मध्ये एक थिए सोभियत सेनाको आक्रमणको विरोध गर्ने।

    सन् १९९८ को नजिकसम्म तालिबानले अफगानिस्तानको ९० प्रतिशत हिस्सा नियन्त्रणमा लिएको थियो।

    सोभियत सेनाहरुको प्रस्थानपछि, अफगानिस्तानको आम जनता मुजाहिदीनको अत्याचार र आपसी संघर्षबाट तंगिएको थियो, त्यसैले तालिबान पहिलो स्वागत गरिएको थियो।

    भ्रष्टाचार नियन्त्रण, अराजकता सुधार, सडक निर्माण र नियन्त्रण क्षेत्रहरूमा व्यापार पूर्वाधार र सुविधाहरु प्रदान  यी कामहरुलाई पनि शुरूमा तालिबान लोकप्रिय बनायो।

    तर यस समयमा तालिबानले सजायको इस्लामिक विधिहरु लागू गरेको छ, जसमा हत्या र व्यभिचारका दोषीहरुलाई सार्वजनिक रूपमा फाँसी दिनु र चोरीको मामलामा दोषी देखिएमा अङ्गभङग गर्नुजस्ता सजाय सामेल थियो । 

    पुरुषहरुको लागी दाह्री र महिलाहरुका लागि पूरा शरीर छोप्ने र्बुकाको प्रयोग  अनिवार्य गरिएको थियो। 

    तालिबानले टेलिभिजन, सङ्गीत र सिनेमामा प्रतिबन्ध लगायो, र १० वर्ष वा सोभन्दा बढी उमेरका केटीहरुलाई विद्यालय जान प्रतिबन्ध लगाएका थियो । 

    Afgansthan photo1.JPG

    तालिबान सरकारलाई मान्यता दिने देशहरू

    तालिवानले मानव अधिकार उल्लङ्घन र सांस्कृतिक दुर्व्यवहारका धेरै आरोपहरुको सामना गर्न थाले। 

    यसको एउटा कुख्यात उदाहरण २००१ मा देखिएको थियो जब तालिबानले अन्तर्राष्ट्रिय विरोधको बावजुद मध्य अफगानिस्तानको बामियानमा एक बुद्धको मूर्ति भत्काएको थियो।

    पाकिस्तानले तालिबानलाई मजबुत गर्न सहयोग गरेको आरोपलाई लगातार अस्वीकार गर्दै आएको छ, तर यसमा कुनै शंका छैन कि सुरुमा तालिबान आन्दोलनमा सामेल भएका मानिसहरु पाकिस्तानका मदरसाहरुबाट बाहिर आएका थिए।

    जब अफगानिस्तान तालिबानको नियन्त्रणमा थियो, तब पाकिस्तान तालिबान सरकारलाई मान्यता दिने विश्वका तीन देशहरुमध्ये एक थियो। पाकिस्तान बाहेक साउदी अरब र संयुक्त अरब इमिरेट्सले पनि तालिबान सरकारलाई स्वीकार गरेका छन्।

    मलाला युसुफजाई तालिवानको निशानामा
    पाकिस्तान पनि तालिबानसंग कूटनीतिक सम्बन्ध तोड्ने देशहरुमध्ये अन्तिम देश थियो।

    एक समय थियो जब तालिबानले उत्तर पश्चिममा आफ्नो नियन्त्रणमा रहेको क्षेत्रबाट पाकिस्तानलाई अस्थिर पार्ने धम्की दिएको थियो।

    यही अवधिमा तालिबान चरमपन्थीहरुले मलाला युसुफजईलाई अक्टोबर २०१२ मा मिंगोरा शहरबाट घरबाट घर जाँदै गर्दा गोली हानेका थिए।

    भनियो कि तालिवान शासनको अत्याचारमा छद्म नाम लेख्नको लागि १४ वर्षीया मलालासँग रिसाएको थियो। मलाला यस घटनामा नराम्ररी घाइते भएकी थिइन्। त्यसबेला पाकिस्तानमा मात्र नभएर अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा यो घटनाको निन्दा भएको थियो।

    यस घटनाको दुई बर्षपछि, तालिबान चरमपन्थीहरुले पेशावरमा एक स्कूलमा हमला गरे, त्यसपछि पाकिस्तानमा तालिबानको प्रभाव धेरै कम भयो।

    सन् २०१३ मा अमेरिकी ड्रोन हमलामा पाकिस्तानमा तालिबानको कमाण्ड गर्ने हकिमुल्लाह मेहसुद सहित तीन महत्वपूर्ण नेता मारिए।

    Afgansthan photo1.JPG

    अल कायदा लुक्ने ठाउँ

    सेप्टेम्बर ११, २००१ मा न्यूयोर्क वर्ल्ड ट्रेड सेन्टरमा हमला भएपछि विश्वव्यापी ध्यान तालिबानतर्फ आयो। तालिबानमाथि आक्रमणका मुख्य संदिग्ध ओसामा बिन लादेन र अल कायदाका लडाकुहरुलाई आश्रय दिएको आरोप लगाइएको छ।

    अक्टोबर, २००१मा एक अमेरिकी नेतृत्वको सैन्य गठबन्धनले अफगानिस्तानमा आक्रमण गर्यो र डिसेम्बरको पहिलो हप्तामा तालिबानको शासन समाप्त भयो।

    ओसामा बिन लादेन र तत्कालीन तालिबान प्रमुख मुल्ला मोहम्मद उमर र उनका अन्य सहयोगीहरू दुनियाँको सबैभन्दा ठूलो खोज अभियानपछि पनि अफगानिस्तानबाट भाग्न सफल भए। 

    तालिबान गुटका धेरै मानिसहरुले पाकिस्तानको क्वेटा शहरमा शरण लिए र उनीहरुले त्यहाँबाट मानिसहरुलाई निर्देशित गर्न थाले। तर, पाकिस्तान सरकारले क्वेटामा तालिवानको उपस्थितिलाई सधैं अस्वीकार गर्दै आएको छ।

    असुरक्षा र हिंसा

    ठूलो संख्यामा विदेशी सैनिकहरूको उपस्थितिको बावजूद, तालिबान बिस्तारै आफैँलाई बलियो बनायो र अफगानिस्तानमा आफ्नो प्रभाव बढायो। यसको नतिजाको रूपमा, असुरक्षा र हिंसाको वातावरण देशमा फेरि देखा पर्न थालेको छ जुन २००१ पछि कहिल्यै देखिएको थिएन।

    सेप्टेम्बर २०१२ मा तालिबान लडाकुहरुले काबुलमा धेरै हमलाहरु गरे र नाटो शिविरहरुमा छापा मारे। सन् २०१३मा तालिबानले कतारमा कार्यालय खोल्ने घोषणा गरेपछि शान्तिको आशा जाग्यो। जे होस्, तब तालिबान र अमेरिकी सेनाको एक अर्कामा कमजोर विश्वास थियो, जसको कारण हिंसा रोकिएन। 

    अगस्ट २०१५ मा तालिबानले स्वीकार गरेको थियो कि संगठनले मुल्ला उमरको मृत्यु दुई बर्षभन्दा बढी समयसम्म खुलाउन दिएन। मुल्ला उमरको कथित स्वास्थ्य समस्याका कारण पाकिस्तानको एक अस्पतालमा मृत्यु भएको थियो।

    Afgansthan photo1.JPG

    अमेरिका र तालिबानबीच सम्झौता
    यस समयमा तालिबानले २००१ को पराजयपछि पहिलो पटक एउटा प्रान्तको राजधानीको नियन्त्रण प्राप्त गरेको थियो । उनीहरुले रणनीतिक रुपमा महत्वपूर्ण कुन्दुज शहरमा नियन्त्रण स्थापित गरे।

    मुल्ला मंसूर मे २०१६ मा एक अमेरिकी ड्रोन हमलामा मारिए र संगठनको कमाण्ड तब उसका डिप्टी, मौलवी हिब्तोल्लाह अखुन्जादालाई दिइयो, जो हाल तालिबानको नेतृत्वमा छन्।

    फेब्रुअरी २०२० मा अमेरिका र तालिबानबीच शान्ति सम्झौता भएको थियो। यो सहमति वार्ताको धेरै राउन्ड पछि पुग्यो।

    यसपछि, तालिबानले शहरहरु र सैन्य आधारहरुमा हमलापछि केहि प्रकार को मानिसहरुलाई लक्षित गर्न थाले, र त्यस्ता हमला गरेर उनीहरूले अफगानिस्तानको मानिसहरुलाई आतंकित बनायो।

    तालिवानले अफगानिस्तान सरकारलाई धम्की दिएको छ । यी आक्रमणहरुमा तालिबानले पत्रकारहरु, न्यायाधीशहरु, शान्ति कार्यकर्ताहरु र सत्तामा रहेका महिलाहरुलाई लक्षित गरी तालिबानले कट्टरपन्थी विचारधारा होइन तर रणनीति मात्र परिवर्तन गरेको थियो।

    अफगानिस्तानका अधिकारीहरूले गम्भीर चिन्ता व्यक्त गरेका थिए कि अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग बिना अफगानिस्तान सरकार अस्तित्वको खतरामा हुनेछ, तर नयाँ अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले अप्रिल २०२१ मा सबै अमेरिकी सेना सेप्टेम्बर ११ सम्म फिर्ता हुने घोषणा गरे।

    दुई दशकसम्म चलेको युद्धमा अमेरिकी महाशक्तिलाई छोडेर तालिवानले ठूलो क्षेत्र कब्जा गर्न थाले। यसबाट अमेरिकी सेना फिर्ता भएपछि काबुलमा सरकार अस्थिर हुने खतरा छ।

    यो विश्वास गरिन्छ कि २०२१ पछि पहिलो पटक तालिबान यति बलियो देखिएको छ। नाटो को अनुमान अनुसार, समूह को पूर्ण समय लडाकुहरुको संख्या वर्तमानमा लगभग ८५ हजार छ।

    यो स्पष्ट छैन कि कति क्षेत्र हाल तालिबानद्वारा नियन्त्रित छ, तर यो अनुमान गरिएको छ कि देशको पाँचौ हिस्सादेखि लिएर एक तिहाइ हिस्साको बीच क्षेत्रमा तालिबानको नियन्त्रण रहेको छ । 

    तालिबान जति तीव्र रूपमा बढिरहेको छ त्यो धेरैका लागि चिन्ताजनक छ। अफगानिस्तानमा अमेरिकी नेतृत्वको मिसनका कमाण्डर जनरल अस्टिन मिलरले जूनमा चेतावनी दिएका थिए कि देश गृहयुद्धको दिशामा जाँदैछ।

    जुन महिनामा मात्र अमेरिकी गुप्तचर निकायले अफगानिस्तानको अवस्थाको मुल्याङ्कन गरेको थियो। यो कथित रूपमा अमेरिकी सैनिकहरु को प्रस्थानको छ महिना भित्र अफगानिस्तान सरकार पतनको भविष्यवाणी गरेको थियो भनिन्छ। 

     

    अनुवाद : विविसी हिन्दी

    साताको लोकप्रीय