बेलायतको प्रधानमन्त्री बनिरहने अभियानमा ऋषि सुनकमा राजनीतिक स्पर्शको अभाव देखिएको छ । शुक्रबार भएको निर्वाचनमा लज्जास्पद हारअघि कन्जरभेटिभ पार्टीका समस्याहरू गम्भीर थिए तर बेलायतका सबैभन्दा धनी प्रधानमन्त्रीका गलत कदमहरूले पार्टीको हारमा योगदान पुर्यायो ।
टोनी ब्लेयर र बोरिस जोनसनजस्ता पूर्ववर्तीहरू राजनीतिकरूपमा धेरै चतुर र मतदाताहरूसँग जोडिन सक्षम थिए। सुनकका लागि सन् २०२५ जनवरीसम्म निर्वाचन गराउन आवश्यक थिएन ।
पछिल्ला दुई वर्षमा आर्थिक मन्दी, नैतिकतासम्बन्धी घोटाला र नेताहरू प्रधानमन्त्रीमा दोहोरिरहने अवस्थाबीच कन्जरभेटिभको समर्थन लगातार घटिरहेको बेला उनले मे महिनामा मुसलधारे वर्षामा जुलाई ४ मा आम निर्वाचन हुने घोषणा गर्दै राजनीतिक सल्लाहको अवहेलना गरे ।
अझ लेबर पार्टीको तुलनामा कन्जरभेटिभ पार्टीको अभियानको तयारी देखिएन र मतदाताहरूले अझै पनि बेलायतको अर्थतन्त्रमा सुधार भएको महसुस गरेका छैनन् ।
सुनकले १० डाउनिङ सेन्टस्थित आवासबाहिर प्रधानमन्त्रीका रूपमा आफ्नो अन्तिम सम्बोधनमा उनले भने, “मैले तपाईंहरूको रिस र निराशा सुनेको छु, म यो क्षतिको जिम्मेबारी लिन्छु ।”
वास्तवमै उनलाई माफी माग्नका लागि प्रेरित गर्ने र धेरै विश्लेषकहरूले कन्जरभेटिभ पार्टीको अभियानको अन्तिम मृत्यु घन्टी ठानेको उनको सबैभन्दा ठूलो गल्ती भनेको जुन ६ मा उत्तरी फ्रान्समा आयोजना गरिएको ८० वर्षको डि–डे स्मरणोत्सवबाट चाँडै निस्कने उनको निर्णय थियो ।
स्मरणोत्सव बन्द गर्ने अन्तर्राष्ट्रिय कार्यक्रम छाड्ने उनको निर्णयले दिग्गजहरूप्रति अनादर गरेको र बेलायतको अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिष्ठा घटाएको आलोचकहरूले बताएका छन् ।
उक्त समारोहमा अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेन, फ्रान्सेली राष्ट्रपति इम्यानुएल म्याक्रोन, जर्मन चान्सलर ओलाफ सोल्स र युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोदिमर जेलेन्स्कीसहित विश्व नेता सहभागी थिए। समारोहमा बेलायतका नवनियुक्त प्रधानमन्त्री किर स्टार्मर पनि थिए ।
सन् १९८० मा इङ्ग्ल्यान्डको दक्षिणी तटमा रहेको साउथेम्पटनमा भारतीय मूलका बुबाआमाको घरमा जन्मनुभएका सुनक बेलायतको फरक रङका पहिलो नेता र प्रधानमन्त्री बन्ने पहिलो हिन्दू बने।
बयालिस वर्षको उमेरमा उहाँ दुई सय वर्षभन्दा धेरै समयका लागि बेलायतको सबैभन्दा कान्छो नेता थिए।
एक अर्बपति भारतीय परिवारमा विवाह गरेका गोल्डम्यान स्याक्सका पूर्व हेज फन्ड प्रबन्धक सुनक कन्जरभेटिभ श्रेणीमा द्रुतरूपमा उक्लिए। अहिले ४४ वर्ष पुगेका उनी कोरोना भाइरस महामारीको पूर्वसन्ध्यामा अर्थमन्त्री बने ।
केही हप्ताभित्रै उनले युद्धकाल बाहिर पनि राज्यकोषबाट कुनै पनि अर्थमन्त्रीको सबैभन्दा ठूलो आर्थिक सहयोग प्याकेज सुरु गर्नुपर्यो ।
उक्त प्याकेजलाई धेरैले लाखौँ रोजगारी बचाउने रूपमा हेरियो ।
उक्त प्याकेजको उच्च खर्च प्रकृति भए पनि लामो समयसम्म कम करको पक्षमा रहनुभएका सुनकले पूर्वप्रधानमन्त्री मार्गरेट थ्याचरलाई आदर्श बनाउन रेकर्ड राखेका थिए ।
आधुनिक प्रविधिको प्रगतिका साथ सहज र आत्मविश्वासी सुनकलाई ‘डिसी ऋषि’ नाम दिइयो र उहाँ महामारीको कठोरकालमा जोनसनको प्रशासनभित्र चाँडै सबैभन्दा विश्वासयोग्य र लोकप्रिय अनुहारहरूमा एक बने ।
डाउनिङ स्ट्रिटमा आफ्नो कार्यालयमा कोरोना भाइरस लकडाउनको उल्लङ्घन गरेकामा संसद्मा झुटो बोलेको ठहर भएपछि जोनसनलाई सन् २०२२ को गर्मीमा राजीनामा दिन बाध्य पारिएको थियो ।
धेरै नराम्रो नभएपनि जोनसनका उत्तराधकारी लिज ट्रसले वित्तीय बजारलाई चकित पार्दै र उधारो लिने लागत बढाउँदै वित्तरहित कर कटौतीको प्याकेजलाई समर्थन गर्नुभएपछि कन्जरभेटिभहरूमाथिको विश्वास झनै घट्यो । उनको प्रधानमन्त्रीत्वकाल बेलायतको इतिहासमा सबैभन्दा छोटो थियो ।
ट्रसको स्थानमा सुनक आएपछि उनले आफूलाई स्थिर जोडीका रूपमा प्रस्तुत गरे।
जोनसनको उत्तराधिकारीका रूपमा सुनकले ट्रसलाई चुनौती दिँदा कन्जरभेटिभ पार्टीका सदस्यहरूलाई ट्रसको आर्थिक योजनाको लापरवाहीप्रति चेतावनी दिएको भन्दै मतदाताहरूलाई बारम्बार सम्झाए।
सुनकले सन् २०२२ अक्टोबरको ट्रसको दुःखद ४९ दिने प्रधानमन्त्रीत्व कालपछि उनको स्थान लिँदा कन्जरभेटिभ पार्टी लेबरभन्दा करिब ३० प्रतिशत अङ्कले पछि थियो ।
अर्थमन्त्रीका रूपमा सुनकले आफ्नो कोभिड–१९ नोकरी रिटन्स प्याकेज लागु गरेकामा प्रशंसा गरियो ।
यसले वास्तवमै लाखौँ नोकरी बचाएको थियो । तर यसले मूल्य पनि चुकाउनुपर्यो ।
यसबाट मुलुकको करको भार सन् १९४० को दशकपछि उच्चतम स्तरमा पुग्यो ।
प्रधानमन्त्रीका रूपमा आफ्नो २१ महिनामा सुनकले कन्जरभेटिभ पार्टीभित्र तिक्त विभाजनमाथि काबु पाउन सङ्घर्ष गर्नुपर्यो ।
सुनकलाई आप्रवासनमाथि थप कठोर हुन र करहरूमा कटौती गर्न थप साहसी बन्न एउटा पक्ष चाहन्थ्यो । तर अर्को पक्षले ऐतिहासिकरूपमा बेलायती निर्वाचन जित्ने गरी राजनीतिको केन्द्रमा जान आग्रह गरेको थियो ।
सुनकले प्रधानमन्त्रीका रूपमा आफ्नो अन्तिम सम्बोधनमा सन् २०२९ सम्म संसद्मा पूर्ण कार्यकाल पूरा गर्ने र कन्जरभेटिभ पार्टीले उत्तराधिकारी चयन नगरेसम्म उक्त पार्टीको नेता बनिरहने बताए।
उनले भने, “१४ वर्षको सरकारपछि कन्जरभेटिभ पार्टीले पुनर्निर्माण गर्नु महत्त्वपूर्ण छ तर विपक्षमा रहँदा आफ्नो महत्त्वपूर्ण भूमिकालाई व्यावसायिक र प्रभावकारीरूपमा लिन्छ ।”
सम्भवतः कृत्रिम प्रविधिमा आफ्नो रुचि अघि बढाउन उनी आगामी वर्षहरूमा अमेरिका फर्कने प्रलोभनमा पर्न सक्ने धेरैले सोचेका छन्।
बेलायतको सबैभन्दा महँगो बोर्डिङ स्कुलमध्येको एक विनचेस्टर कलेजमा आफ्नो स्कुल पूरा गरेपछि सुनक राजनीति, दर्शन र अर्थशास्त्र अध्ययन गर्न अक्सफोर्ड विश्वविद्यालय गए । यो भविष्यका प्रधानमन्त्रीहरूका लागि छनोटको डिग्री हो।
त्यसपछि उनले स्ट्यानफोर्ड विश्वविद्यालयबाट एमबिए गरे। उक्त अध्ययन अमेरिकामा गोल्डम्यान स्याक्समा हेज फन्ड प्रबन्धकका रूपमा भविष्यको करियरका लागि लन्चप्याड साबित भयो ।
त्यहाँ उनले आफ्नी श्रीमती भारतीय प्रविधि कम्पनी इन्फोसिसका अर्बपति संस्थापकको छोरी अक्षता मुर्तीलाई भेटे । उनका दुई छोरी छन् ।
सन्डे टाइम्सको २०२४ धनीहरूको सूचीअनुसार ६५ करोड १० लाख पाउन्ड ९८१ करोड ५० लाख डलर० को अनुमानित सम्पत्तिका साथ दम्पती १० डाउनिङ स्ट्रिटको अहिलेसम्मको सबैभन्दा धनी बासिन्दा रहेको छ ।
