आजको विश्वमा फोनको प्रयोग तीव्र गतिमा बढेको छ । विश्वमा कमै मानिसहरू होलान् जसले फोनको व्रयोग गर्दैनन् । आज विश्वका हर–कोही आफ्नो फोन बिना १ सेकेन्ड पनि रहन नसक्ने अवस्थामा पुगिसकेका छन् । 

स्मार्टफोनको लत बालबालिका, वयस्क र वृद्ध सबैमा दिनप्रतिदिन गम्भीर समस्या बन्दै गएको छ । तपाईंले कम प्रयोग गर्दा मात्र यो सुविधाजनक छ।

तर, स्मार्ट फोनको अत्याधिक प्रयोग घातक पनि हुनसक्छ । यदि तपाई पनि स्मार्ट फोन बिना बाँच्न नसक्ने मानिसहरु मध्ये हुनुहुन्छ भने, विश्वास गर्नुहोस्, तपाईले ठूलो गल्ती गर्दै हुनुहुन्छ।

यसले तपाईको मानसिक स्वास्थ्यलाई मात्र हानी गर्दैन तर तपाईको सम्बन्ध पनि बिगार्न सक्छ। विभिन्न अन्तराष्ट्रिय न्युज एजेन्सीको सहयोगमा अर्थडबलीले बारम्बार मोबाइल हेर्ने बानी त्याग्ने केही उपायहरू तयार पारेको छ । जसले तपाईको मोबाइल बारम्बार चेक गर्ने बानीबाट छुटकारा पाउने केही हदसम्म सहयोग गर्ने विश्वास हामीले लिएका छै । तसर्थ, यदि तपाई पनि आफ्नो यो बानीबाट हैरान हुनुहुन्छ र यो लत छोड्न चाहनुहुन्छ भने यी टिप्सहरूको प्रयोग गर्न सक्नुहुनेछ । 

– बारम्बार मोबाइल हेर्ने बानी त्याग्ने उपाय

१) दिनचर्यामा परिवर्तन

तपाईंको मोबाइल प्रयोग सीमित गर्न ठोस योजना बनाउनु महत्त्वपूर्ण छ। तपाइँ आफ्नो फोन प्रयोग गर्नको लागि दिनमा दिनमा एक समय चयन गर्न सक्नुहुन्छ । उदाहरण को लागी, बिहान उठेको १०–१५ मिनेट र राती सुत्नु भन्दा पहिले समय तालिका बनाउनुहोस्। यी समयहरू बाहेक, आवश्यक कार्यहरूको लागि मात्र फोन हेर्न प्रयास गर्नुहोस्।

२) इन्टरनेट कम खोल्नुहोस्

स्मार्टफोनमा निरन्तर सूचनाहरू र सोशल मिडिया अपडेटहरू तपाईंलाई विचलित गर्न पर्याप्त छन्।फोनबाट आउने यी सन्देशहरूले काममा ध्यान केन्द्रित गर्न गाह्रो बनाउन सक्छ। त्यसैले सकेसम्म मोबाइल इन्टरनेट बन्द राख्नुहोस्। यसो गर्नाले इन्टरनेट डाटा मात्र बचत हुने छैन, फोनको ब्याट्री पनि लामो समयसम्म टिक्नेछ।

३) सुत्नुअघि वा उठ्नेबित्तिकै मोबाइल नहेर्नुहोस्

सुत्नुअघि र उठ्नेबित्तिकै मोबाइल हेर्ने बानी धेरैको हुन्छ। यदि तपाइँ पनि यसो गर्नुहुन्छ भने यो बानीलाई कम गर्नुहोला । किनभने यो बानीले तपाईलाई समस्यामा पार्न सक्छ। साथै, कुनै पनि काममा ध्यान दिन गाह्रो हुनेछ। त्यसैले बिस्तारै आफ्नो बानी परिवर्तन गर्ने प्रयास गर्नुहोस्।

४) डिजिटल डिटोक्स

तपाईले डिजिटल डिटोक्सलाई पनि विचार गर्न सक्नुहुन्छ। यो एक दिन वा सप्ताहन्तको लागि मोबाइल फोन बिना जाने समय हुन सक्छ। यसले तपाईलाई तपाई वास्तवमै मोबाइलमा निर्भर हुनुहुन्छ कि छैन भनेर बुझ्ने मौका दिनेछ।

५) आफूलाई व्यस्त राख्नुहोस्

जब तपाईलाई लाग्छ तपाईको दिमाग मोबाइलमा जाँदैछ, तब आफूलाई अन्य काममा व्यस्त राख्नुहोस्। यसका लागि किताब पढ्न, संगीत सुन्न वा घरायसी काममा पनि सहयोग गर्न सकिन्छ । यसो गर्नाले तपाईको बानीमा सुधार आउन सक्छ।

६) नोटिफिकेसनहरू बन्द राख्नुहोस् 

मोबाइलको लतबाट बच्न नोटिफिकेसनहरू अफ गनुपर्ने हुन्छ । यसो गर्दा तपाईले फोनलाई बारम्बार हेर्नु पर्दैन। किनभने, प्रायः हामी फोनको घण्टी बज्ने बित्तिकै फोन चेक गर्न थाल्छौं। यस्तो अवस्थामा हामीले नोटिफिकेशन अफ राख्यौं भने फोन विरलै देख्ने गर्छौं। साथै, कुन सूचनाहरू तपाईका लागि साँच्चै महत्त्वपूर्ण छन् बुझ्नुहोस् र ती सूचनाहरूलाई मात्र सक्रिय राख्नुहोस्। अन्य सबै सूचनाहरू बन्द गरेर, तपाईं थप ध्यान केन्द्रित गर्न सक्षम हुनुहुनेछ।

७) अत्यावश्यक उद्देश्यका लागि प्रयोग गर्नुहोस्

आफ्नो फोन प्रयोग गर्दा, तपाईंले यसलाई अत्यावश्यक प्रयोजनका लागि मात्र प्रयोग गरिरहनुभएको छ भनी सुनिश्चित गर्नुहोस्। तपाईंले आफ्नो फोनमा गर्नुपर्ने कामहरूको सूची बनाउनुहोस्। जस्तैः 
– महत्त्वपूर्ण इमेलहरू जाँच गर्न
– महत्त्वपूर्ण कलहरू गर्न
– विशेष जानकारीहरूको खोजी गर्न 

८) फोनलाई सधैँ नजिक नराख्नुहोस्

स्मार्टफोनको लतबाट बच्न चाहनुहुन्छ भने फोनलाई आफूबाट टाढा राख्ने प्रयास गर्नुहोस्। सामान्यतया मानिसहरू फोन आफ्नो सर्टको खल्तीमा वा ओछ्यानमा राख्छन्। फोनलाई झोला वा ओछ्यानबाट अलि टाढा राख्ने प्रयास गर्नुहोस्। यसो गर्नाले नोटिफिकेसनको आवाज कम हुनेछ र तपाईं यसलाई हेर्न अल्छी पनि लाग्नेछ।

९) समय व्यवस्थापन

तपाईंले फोनमा कति समय बिताइरहनुभएको छ भनेर ट्र्याक राख्न टाइमर प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ। टाइमर बज्ने बित्तिकै फोन प्रयोग गर्न बन्द गर्नुहोस्। यसले तपाईंलाई राम्रो नियन्त्रण दिनेछ।

१०) सामाजिक सञ्जालको सीमित प्रयोग

तपाईंले सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गरेर खर्च गर्ने समयको सीमा सेट गर्नुहोस्। एक निर्धारित समयमा एक वा दुई पटक सामाजिक मिडिया जाँच गर्नुहोस्। यसले तपाईंलाई थप ध्यान केन्द्रित राख्छ र तपाईंको समय बर्बाद हुनेछैन।

११) नयाँ शौक र रुचिहरू

नयाँ शौक वा रुचिहरू अपनाउनु मोबाइल फोनबाट टाढा रहन अत्यन्त लाभदायक हुन सक्छ।
जस्तै, 
– नयाँ पुस्तकहरूको अध्ययन गर्ने
– योग वा ध्यान अभ्यास गर्ने
– चित्रकला, संगीत, वा नृत्यमा आफ्नो समय खर्चने 

१२) परिवार र साथीहरूसँग समय बिताउने

आफ्नो साथी र परिवारसँग धेरै समय बिताउँदा मोबाइलबाट टाढा रहन मद्दत गर्न सक्छ। हरेक हप्ता पिकनिक वा आउटिङको योजना बनाउनुहोस्। यसले तपाईंलाई जीवनमा सन्तुलन कायम राख्न मद्दत गर्नेछ।

आफ्नो मोबाइल बारम्बार चेक गर्ने बानीबाट छुटकारा पाउन सम्भव छ, तर यसको लागि दृढ संकल्प र थोरै प्रयास चाहिन्छ। माथिका टिप्सहरू अपनाएर तपाईंले आफ्नो मोबाइलको प्रयोगलाई मात्र नियन्त्रण गर्नुहुन्न तर आफ्नो जीवनमा अझ राम्रो परिवर्तनहरू ल्याउन सक्नुहुन्छ। 

टेक्नोलोजी कसरी प्रयोग गर्ने भनेर जान्नुहोस्, ताकि तपाईं आफ्नो जीवनको गुणस्तर बढाउन सक्नुहुन्छ। यसरी, तपाईंले आफ्नो मानसिक स्वास्थ्य मात्र सुधार गर्नुहुनेछैन, तर तपाईंको सामाजिक र व्यक्तिगत जीवनमा पनि सुधारहरू देख्नुहुनेछ।