रामेछाप / रामेछापको ऐतिहासिक, धार्मिक तीर्थस्थलको रूपमा रहेको शक्तिपिठ खाँडादेवीको दर्शन गर्न आउने पर्यटकको सङ्ख्या बढेको छ । 

चैत महिना लागेपछि मन्दिरमा दर्शन गर्न आउनेको सङ्ख्या उल्लेख्य मात्रामा बढेको खाँडादेवी विकास कोषका अध्यक्ष शेरबहादुर सुनुवारले जानकारी दिए । 

चैत लागेपछि दैनिक सयौँको सङ्ख्यामा दर्शनार्थीहरु मन्दिरमा दर्शन गर्न आउन लागेका छन् । मन्दिरमा दर्शन गर्न आउनेहरूको बिहानदेखि नै भीड लाग्ने गरेको छ । 
 
मन्दिरमा दर्शन गर्न काठमाडौँ उपत्यकाका साथै तराई, रामेछापसँग जोडिएका काभ्रे, दोलखा, ओखलढुङ्गा, सिन्धुलीका साथै इण्डियाबाट समेत दर्शनार्थीहरु आउने गरेको अध्यक्ष तामाङले जानकारी दिए । 

खाँडादेवीलाई पूरानो ऐतिहासिक र धार्मिक महत्वको शक्ति पीठ मानिन्छ ।  यो मन्दिरमा विसं १२४० चढाएको चाँदीको जन्तर फेला परेको विकास कोषको भनाइ छ । तथापि त्यसको पुरातात्विक पुष्टि हुन बाँकी छ ।

विसं १५७३ मा मन्दिरमा चढाइएको घण्ट भने सुरक्षित छ । विसं १५१५ माघ १५ गते खाँडादेवीको शिला फेला परेको भन्ने भनाइ रहँदै आएको छ । 

शिवपुराणको हिमवत् खण्डमा रोशमती (रोशी) र सुनकोशी नदीको सङ्गम कुशेश्वरमा देवीले शुम्भ र निशुम्भ नामका राक्षसलाई वध गरी दुर्गा नदीमा खड्ग पखाली खाँडादेवीमा खड्ग गाडेर कालिञ्चोकमा अन्तध्र्यान भएको उल्लेख छ । त्यसैले पनि यो मन्दिरलाई पौराणिक मन्दिर मानिन्छ ।  

नेपाल एकीकरण गर्ने क्रममा पृथ्वीनारायण शाहले पूर्वी किल्लालाई बलियो बनाउन सिन्धुलीगढीपछि खाँडादेवी, चिसापानी, तिल्केस्थान लगायतका स्थानमा सहायक गढीका रूपमा किल्ला बनाएका र अंग्रेजसँगका लडाइँ जित्न पृथ्वीनारायण शाहले खाँडादेवीसँग आशीर्वाद लिएको जनश्रुति पाइन्छ ।

सिन्धुलीगढीको लडाइँमा खाँडादेवीसँग बल पुकारा गरेर विजयप्राप्त गरेपछि पृथ्वीनारायण शाहले खाँडादेवीको शिलालाई काठमाडौँ लैजान खोजेकामा सेनाले कतै पनि नबिसाई लगेको शिलालाई साँगामा पु¥याएर बिसाउँदा दुइपटक अलप भएपछि पुनः तेस्रो पटक भक्तपुरको खोपीढुंगामा पु-याएर बिसाउँदा शिला अलप भएर खाँडादेवीमा उत्पत्ति भएको भनाइ छ । 

शिला लैजान नसकेपछि पृथ्वीनारायण शाहले कमलामाईलाई परेवा, मङ्गलादेवीलाई भाले, भैरवीदेवीलाई राँगा, खाँडादेवीलाई हाँस र बोका बलि दिनू भनी आदेश दिई पूजा चलाएको भनाइ छ । वडादशैँको नवमी र चैते दशैँको रामनवमीमा मन्दिरमा सरकारी पूजा हुने गर्दछ ।  

अघिपछि भन्दा दुईवटा दशैँको बेलामा मन्दिरमा आउने दर्शनार्थीको सङ्ख्या निक्कै हुने तामाङले बताए । मन्दिरमा भाकल गरेकाहरू बलि र पञ्चबलि लिएर आउने गर्दछन् । साउन महिना बाहेक ११ महिना यो मन्दिरमा बलि हुने गर्दछ ।